Honorary board
De Gustav Mahler Stichting Nederland heeft in 2020 en 2021 de eer ontvangen, om een aantal zeer prominente ‘Mahler-namen’ als leden van haar Honorary Board te kunnen benoemen. Het zijn Marina Mahler, Bernard Haitink, Simon Reinink, Jaap van Zweden en Iván Fischer. Ieder van hen heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de verspreiding van het werk van Gustav Mahler. Hierna volgt in kort bestek de reden waarom wij hen gevraagd hebben, hun toezegging, alsmede een korte cv, toegespitst op hun plaats in de Mahler-wereld.
Marina Mahler
Op zich behoeft Marina Mahler (1943) geen verdere introductie, want haar naam zegt het al: in haar wordt de Mahlerlijn voortgezet. Opvallend is dat Gustav en Alma twee dochter kregen, waarna hun dochter Anna, de bekende beeldhouwster, ook weer twee dochters kreeg: Alma Zsolnay en Marina Fistoulari. Marina is nu nog de enig levende van de twee kleindochters en zet zich voor de volle honderd procent in om de herinnering aan haar grootvader en waarvoor hij stond, levend te houden. Via haar ‘Mahler Foundation’ vestigt zij over de hele wereld de aandacht op zijn werk en zijn gedachtegoed, waarbij zij vooral zijn ‘Das Lied von der Erde’ als een boodschap aan de mensheid opvat; de aarde en wat wij er mee doen, is voor haar een constante bron van zorg en inspiratie.
Toen wij haar als eerste vroegen of zij wilde toetreden tot onze honorary board (wij hadden er als Stichting nog geen) reageerde ze per kerende mail, dat ze dat heel graag wilde doen!
Bernard Haitink †
Bernard Haitink (1929-2021) heeft als dirigent, in navolging van Willem Mengelberg en nadien Eduard van Beinum, vooral tijdens zijn Eurovisie Kerstconcerten, waarin steeds een symfonie van Mahler centraal stond, de bijzondere band, die Nederland en met name het Concertgebouw Orkest, verder gestalte gegeven. Vanaf zijn eerste registraties voor het label Philips (nog op LP!) uit de jaren zestig tot en met het laatste Mahlerconcert in Amsterdam met de Negende Symfonie toonde Haitink, die inmiddels het dirigeerstokje heeft neergelegd, zijn onnavolgbaar gevoel voor de dubbele bodems in Mahlers muziek.
Wat jolig klinkt kan ook uit gelegd worden als een vergaande ironie en ook de smartelijke gedeelten kunnen een camouflage zijn voor een zonlicht, dat nog niet weet door te dringen. Tijdens interviews heeft Haitink herhaaldelijk te kennen gegeven dat hij soms bang was voor Mahler omdat deze zijn ziel, soms bijna te erg, aan ons blootlegde en hoe dit weer te geven zonder larmoyant of te heftig te worden. Hoewel hij al gestopt was, was Haitink toch direct bereid om in onze honorary board plaats te nemen.
Simon Reinink
Simon Reinink (1966) heeft zijn naam als directeur van het Concertgebouw van meet af aan verbonden aan de lange traditie die dit gebouw heeft met de muziek en de persoon van Mahler. De traditie begon natuurlijk met de bezoeken die Mahler aan Willem Mengelberg bracht en in het Concertgebouw de meeste van zijn symfonieën, met het Concertgebouworkest, zelf in première deed gaan.
Na Mahlers dood kende het Gebouw een uniek feest in 1920, tot op vandaag bekend als het eerste Mahlerfeest, waarbij orkest en dirigent alle voltooide symfonieën ten gehore brachten. In 1995 kwam het Tweede Mahlerfeest, waarbij meerdere orkesten en dirigenten betrokken waren, en natuurlijk lag het voor de hand om in 2020 een derde Mahlerfeest te organiseren, een eeuwfeest. Als directeur van het Concertgebouw lag natuurlijk de organisatie in handen van Simon Reinink en wat zag het er allemaal mooi uit! Nog meer orkesten en dirigenten en een belangrijk nevenprogramma in het paviljoen.
Helaas viel alles in duigen door de komst van Covid 19, maar Reinink houdt vol: er komt nog een keer een echt Mahlerfeest! Op onze vraag of hij in onze honorary board plaats wilde nemen, gaf ook Simon Reinink een positief antwoord. Samen met hem hopen wij nog veel moois in het kader van de Nederlandse Mahlertraditie te kunnen beleven.
Jaap van Zweden
Begonnen als de jongste concertmeester van het Concertgebouw Orkest heeft Jaap van Zweden (1960) de Amsterdamse Mahlertraditie als het ware met de paplepel binnen gekregen. Zijn leidsman daarin was Bernard Haitink, van wie hij de aanwijzingen immers aan het hele orkest moest doorgeven. Zoals Mahler de weg wees aan Mengelberg, zo wees Haitink de weg aan Van Zweden. Inmiddels is Jaap van Zweden tot een van ‘s werelds bekendste Mahler dirigenten uitgegroeid en vertelt hij vaak, dat zijn eigen Mahlerklank bij de orkesten geënt is op de klank van het Concertgebouw. Bij alle Nederlandse orkesten waarvan hij chef stond Mahler als een ‘core’ composer op het menu. En deze traditie heeft hij ook meegenomen bij zijn huidige positie als chef van de New York Philharmonic. Het had zo mooi kunnen zijn: een Nederlandse chef met een groot gevoel voor Mahler samen met een Amerikaans Orkest dat nog onder Mahler heeft gewerkt tijdens met Mahlerfeest 2020.
Maar ook hier stak de coronacrisis een stokje voor, evenals voor de komst van Van Zweden met de New Yorkers in de geplande Mahlerdagen in mei 2021. Maar de toekomst zal ons leren: Mahler gaat nooit verloren, bij geen van de vier leden van onze Honorary Board. Op onze vraag aan Van Zweden of ook hij bereid was toe te treden was het antwoord: maar natuurlijk, met alle liefde!
Iván Fischer
De wereldberoemde Hongaars-Nederlandse dirigent en componist Iván Fischer (1951) is recent benoemd tot lid van de Honorary Board van de Gustav Mahler Stichting Nederland, vanwege zijn niet aflatende inzet voor de vertolking, verklanking, bevordering en exegese van Mahlers werk. Fischer leidde zijn Budapest Festival Orkest in vele spraakmakende Mahler-uitvoeringen en maakte met dit orkest opnamen voor Channel Classics die bij velen hoog aangeschreven staan.
Kijk en luister naar het interview met Iván Fischer over zijn relatie met Mahler in VPRO’s Vrije Geluiden (mei 2020).
Eervolle vermeldingen
Op deze plaats eert de Gustav Mahler Stichting Nederland ook graag hen die een bijzondere bijdrage hebben geleverd aan de waardering voor Mahler en zijn muziek in Nederland.
Herman J. Nieman heeft aan de wieg gestaan van de Gustav Mahler Stichting Nederland. Eerst als afdeling van de Internationale Gustav Mahler Gesellschaft te Wenen, later als zelfstandige Nederlandse stichting. Hij gaf de ‘Mededelingen’ van de stichting uit en stond ook aan de wieg van het Mahler Nieuws.
Willem de Vries heeft zich jaren lang ingezet voor “Die Sache Mahlers”. Hij gaf “Het Mahler Bulletin” uit van 1988 – 1994. Hierna is hij lid geworden van de redactie van het Mahler Nieuws. Vele jaren heeft hij hiervan deel uit gemaakt. Ook is hij jaren lang lid geweest van het bestuur van de Gustav Mahler Stichting Nederland.